دیالکتیک تشبیه در تاریخ بیهقی

Authors

قدسیه رضوانیان

زهرا مقدسی

abstract

از میان امکانات بلاغی، تشبیه بیشترین کارکرد را در تاریخ بیهقی دارد. تشبیه شگردی است که برای زنده بیان کردن تاریخ با نگرش نقادی در خدمت قلم بیهقی قرار می گیرد. در واقع، او برای بیان تفصیلی اندیشه های خود، تجسم بخشیدن و روشن کردن مسئله ای و مستندکردن و القای آن به مخاطب از تشبیه استفاده می کند. کارکرد تشبیه در تاریخ بیهقی، کارکردی دیالکتیکی است. با نگاهی به تشبیهات تاریخ بیهقی می توان به درونیات و جهان بینی نویسنده پی برد. همچنین اوضاع دربار غزنوی، تکرار تاریخ و در اندک مواردی، فاصله­ معنادار سیاست­ورزی در دربار غزنه با الگوهای پادشاهی، در این اثر دیده می شود. بیهقی در سه سطح از تشبیه استفاده می کند: 1. تشبیه ساده (جمله­ای) که در آن چیزی به چیزی به دلیل وجه مشترکشان مانند می شود و برای این همانندی از ادات تشبیه استفاده می شود.  2. تشبیه ایجازی (واژگانی) که در آن دو چیز با استفاده از پسوند یا پیشوند به دو شکل ترکیبی و مشتق- که در تاریخ بیهقی بسامد بالایی دارد- به هم مانند می شوند. این نوع تشبیه ضمن اینکه غنای واژگان را بیشتر می کند، وسعت حوزه معناشناختی و نیز ظرفیت موسیقیایی متن را افزایش می دهد. 3. تشبیه گسترده (داستانی) ، که در آن رخدادهای دربار غزنوی به ماجرایی که در گذشته روی داده است، مانند می­شود. بدین وسیله بیهقی مسئله ای را که در ذهن دارد و نمی خواهد در داستان اصلی مطرح کند، در روایت الحاقی به نمایش می گذارد. حکایتی که همچون آنتی­تزی در برابر رخداد اصلی (تز) قرار می­گیرد تا حکایتی نانوشته ­(سنتز) را در ذهن خواننده شکل دهد. در این مقاله سعی بر این است تا ضمن تحلیل توصیفی- تحلیلی کارکرد تشبیه در سطوح مختلف تاریخ بیهقی، فلسفه بهره برداری همه­جانبه از آن نیز واکاوی شود.

Upgrade to premium to download articles

Sign up to access the full text

Already have an account?login

similar resources

دیالکتیک‌ تشبیه در تاریخ بیهقی

از میان امکانات بلاغی، تشبیه بیشترین کارکرد را در تاریخ بیهقی دارد. تشبیه‌ شگردی است‌ که برای زنده‌ بیان‌ کردن تاریخ با نگرش نقادی در خدمت قلم‌ بیهقی قرار می‌گیرد. در واقع، او برای بیان تفصیلی اندیشه‌های خود، تجسم ‌‌بخشیدن و روشن‌‌ کردن مسئله‌‌ای و مستندکردن و القای آن به مخاطب از تشبیه‌ استفاده می‌کند. کارکرد تشبیه در تاریخ بیهقی، کارکردی دیالکتیکی است. با نگاهی به‌ تشبیهات تاریخ بیهقی می‌توان...

full text

بررسی لحن در تاریخ بیهقی

تاریخ بیهقی ازجمله متون برجستۀ نثر کلاسیک فارسی است که با وجود آن‌که نام تاریخ بر خود دارد، به‌دلیل رویکرد ادبی و هنری نویسنده به تاریخ، به حوزۀ ادبیات راه یافته است. سرشت اثر، زبان و رهیافت زیبایی‌‌شناسانۀ آن، لحنی خاص بر این اثر حاکم کرده است. لحن در هر اثر ادبی، برایند عناصر متعددی همچون فضای روایی، فضای زبانی و فضای گفتمانی است. در تاریخ بیهقی نیز لحن متأثر از عناصر مختلف روایت ادبی مانند ص...

full text

تبیین نکته‌هایی از تاریخ بیهقی (متن‌شناسی تاریخ بیهقی)

بسیاری از متون ارزشمند زبان فارسی که حتی به عنوان متن درسی، از سالهای دور مورد توجه بوده است، هنوز نیز نکته‌هایی مبهم دارند، که رفع ابهام از آنها، هم ضروری و هم ارزشمند است. وجود این ابهامها، دلیل بر این نیست که همة کسانی که این متون را خوانده و تدریس کرده‌اند، بدانها پی نبرده‌اند، بلکه به احتمال زیاد از نوشتن و یادآوری آنها پرهیز کرده‌اند. ضمن اینکه فهم کامل‌ متون نظم و نثر به صورت فردی بسیار ...

full text

تبیین نکته‌هایی از تاریخ بیهقی (متن‌شناسی تاریخ بیهقی)

بسیاری از متون ارزشمند زبان فارسی که حتی به عنوان متن درسی، از سالهای دور مورد توجه بوده است، هنوز نیز نکته‌هایی مبهم دارند، که رفع ابهام از آنها، هم ضروری و هم ارزشمند است. وجود این ابهامها، دلیل بر این نیست که همة کسانی که این متون را خوانده و تدریس کرده‌اند، بدانها پی نبرده‌اند، بلکه به احتمال زیاد از نوشتن و یادآوری آنها پرهیز کرده‌اند. ضمن اینکه فهم کامل‌ متون نظم و نثر به صورت فردی بسیار ...

full text

تحلیل تصاویرکنایی در تاریخ بیهقی

عنصر خیال مهمترین عنصر سازندۀ سخن است که درشعر و نثرکاربرد دارد و در بلاغت سنتی با عنوان صور خیال در قالب تشبیه، استعاره، مجاز، کنایه ازآن نام برده می­شود. در این میان کنایه یکی از زیباترین، دقیق­ترین وتاثیرگذارترین اسلوب­های بلاغی است که ضمن این پژوهش درتاریخ بیهقی 710 مورد کنایه، 470 مورد مجاز، 166 مورد تشبیه و114 مورد استعاره شناسایی شد که برابر آمار موجود، کنایه بیشترین کاربرد را در نثر تار...

full text

موسیقی نثر در تاریخ بیهقی

تاریخ بیهقی از جمله متون یگانه زبان فارسی است که به دلیل آمیختگی ذاتیش با موسیقی، تقلیدناپذیر و تکرار ناشدنی باقی مانده است. نقش برجسته موسیقی در تولید اثری همچون تاریخ بیهقی ، گرچه محصول تلفیق مؤلفه های بسیار است، انکارناپذیر می باشد. نثر موزون به شکل محسوس در آثار خواجه عبدالله انصاری و گلستان سعدی و سایر نثرهای مسجع دیده می‌شود که در آن‌ها سجع و عناصر لفظی و معنوی دیگر، نثر را تا سرحد شعر، ا...

full text

My Resources

Save resource for easier access later


Journal title:
مطالعات بلاغی

جلد ۶، شماره ۱۱، صفحات ۹۵-۱۲۰

Hosted on Doprax cloud platform doprax.com

copyright © 2015-2023